ÖRGÜTSEL TÜKENMİŞLİK

Tükenmişlik, sözlük anlamı olarak gücünü yitirmiş olma ve çaba gösterememe durumudur.

Tükenmişlik kavramı ilk olarak 1974 yılında Freudenberger tarafından insanlarla yüz yüze iletişim gerektiren, öğretmenlik, avukatlık gibi meslek gruplarında işe karşı ilginin
ve duyarlılığının azalması ve düşük başarının yanında fiziksel, duygusal ve zihinsel yorgunluk olarak ele alınmıştır.

Tükenmiş birey, bedensel ve duygusal olarak işini etkin bir şekilde yerine getirememektedir.

Örgütsel tükenmişlik, çalışma hayatında genellikle hizmet sektöründe çalışanların işe bağlı tutum ve davranış değişikliğini ifade etmektedir. Bunların yanında çalışanlarda, kronik yorgunluk, çaresizlik, ümitsizlik, negatif bir benlik kavramının gelişmesiyle oluşan fiziksel, duygusal ve zihinsel olmak üzere üç boyutlu bir tükenmişlikten bahsedilmektedir. Özetle tükenmişlik, insanlarla iletişim içinde bulunulan meslek dallarında görülen duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı hissi olarak ifade edilmektedir. Tükenmişliğin sonuçları olarak, çalışanın mesleğinin anlamı ve amacından kopması ve hizmet verdiği insanlarla gerçekten ilgilenmiyor olması söz konusudur.

Fiziksel tükenmişlik belirtileri, kronik yorgunluk, uyku bozukluğu, kronik ağrılar, olabileceği gibi nefes darlığı, ülser gibi önemli hastalıklar olarak da ortaya çıkmaktadır.

 Duygusal belirtiler; depresyon, mutsuzluk, güvensizlik, çaresizlik, kızgınlık,
işe gitmeme isteği, sürekli aile ve iş hayatında çatışmalar şeklinde sıralanabilmektedir.
Davranışsal belirtiler ise; kinizm, ani duygusal patlamalar, uyumsuzluk, içe kapanma, iletişim eksikliği, alaycılık vb. şeklinde görülmektedir.

Tükenmişlik stres ile karıştırılmamalıdır. Stres kısa bir süreç sonucunda ortaya çıkabileceği gibi geçici de olabilir.

Oysa tükenmişlik kendisinden beklenen iş talebi ile kişisel kapasitesi arasında uzun süreli dengesizlikler sonucu bireye göre işinin anlamsızlaşması ve işinden yabancılaşması ile gerçekleşir.

Örgütsel tükenmişlik işgörende yarattığı fiziksel,duygusal ve davranışsal olumsuz etkilerin yanı sıra örgüte de zarar vermektedir.

Kendini tükenmiş hisseden çalışanların performanslarının örgüt performansına olumsuz etkisinin yanı sıra bu durumdan çalışma ortamının ve diğer çalışanların da olumsuz etkilenmesinin yarattığı sonuçlar bulunmaktadır. Bu nedenle tükenmişliği önleyebilmek
ya da etkilerini ortadan kaldırabilmek için ergonomi çalışmalarının, iş analizi ve iş etüdü çalışmalarının etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Böylece, çalışanların boşta ya da aşırı iş yükü altında kalma oranları düşecektir.

Kararlara katılma, iş genişletme, iş zenginleştirme, yetki devri, personeli güçlendirme gibi yöntemlerle de çalışanların motivasyonları arttırılabilir.